Een hersentumor of intracranieel neoplasma (nieuwvorming binnen de schedel) is een (goed- of kwaadaardige) tumor in het hoofd. Voorbeelden van goedaardige nieuwvormingen zijn het craniofaryngeoom en het meningeoom; van kwaadaardige het astrocytoom en metastasen van tumoren buiten de schedel.

Goedaardige tumoren in andere delen van het lichaam zijn bijna nooit dodelijk, maar hersentumoren die goedaardig zijn (en dus niet uitzaaien of infiltratief in andere weefsels doorgroeien), kunnen dodelijk zijn. Dit komt doordat de groei van de tumor hersenweefsel wegdrukt en de hersenen bekneld raken. Hierdoor houden de hersenen langzamerhand op met functioneren en uiteindelijk overlijdt de patiënt. Een neurochirurg kan trachten de tumor te verwijderen en daarbij proberen zo min mogelijk schade aan te richten aan de hersenen.

Als verwijdering van een hersentumor niet geheel door middel van een operatie lukt (bijvoorbeeld omdat het geheel verwijderen te veel schade aan zou richten), kan door middel van bestraling geprobeerd worden de tumor in omvang te verkleinen. Ook wordt tegenwoordig met wisselend succes geprobeerd met chemotherapie de tumor te verkleinen. Er zijn ook medicijnen in ontwikkeling die gebaseerd zijn op het remmen van de vaatgroei in tumorweefsel. Ook hierbij is het succes nog redelijk onvoorspelbaar.

Er zijn vele soorten hersentumoren. In lang niet alle gevallen overlijdt iemand die een hersentumor heeft hieraan. Bijvoorbeeld als de tumor in de vierde hersenkamer zit, is deze bijna helemaal via operatie te verwijderen. Ook zijn er goedaardige hersentumoren die slechts zeer langzaam groeien. Kenmerkend voor hersentumoren is dat essentiële levensfuncties uitvallen (doordat tumorweefsel gezond hersenweefsel verdringt). Bijvoorbeeld het signaal dat je laat aanvoelen dat je naar het toilet moet, het spreken, het begrijpen, het zicht of het evenwicht. Een hersentumor kan ook tot mentale retardatie of een persoonlijkheidsverandering (zie bijvoorbeeld het frontale syndroom) leiden. Over het algemeen is een hersentumor in een eerder stadium beter operabel, maar de locatie van de tumor kan een grote rol spelen bij de mogelijkheden om te opereren.