Hypnotherapie is het inzetten van trance als methodiek om psychische en psycho-somatische klachten op te heffen. De cliënt wordt door de hypnotherapeut door middel van ontspanning in een trance gebracht. Hierdoor wordt het denken meer op de achtergrond geplaatst en het getriggerd gevoel meer zichtbaar. De cliënt behoudt in hypnotherapie ten alle tijde de leiding over zichzelf.

De gedachte achter het in trance brengen is dat de cliënt in trance gemakkelijker contact kan maken met het onderbewustzijn. Het rationele bewustzijn (het denken) staat vaak als een soldaat voor (pijnlijke) onverwerkte emoties die naar het onderbewustzijn zijn verbannen. Door contact met deze emoties en irrationele overtuigingen krijgt de cliënt (meer) inzicht in zijn eigen behoeften en mogelijkheden. Met dit inzicht krijgen de onbegrepen emoties een plek en wordt bij de cliënt een proces van zelfgenezende probleemoplossing en stabilisatie in gang gezet.

In principe is deze behandelingsmethode voor vrijwel iedereen en voor elk probleem geschikt. In het algemeen wordt hypnotherapie niet toegepast bij psychotische, ernstig borderline en ernstig depressieve patiënten. In de loop der tijd is bij hypnotherapie minder de nadruk komen te liggen op de diepe hypnotische trance zoals die in de klassieke hypnotherapie gebruikelijk is, en zoals die in films nog vaak wordt voorgesteld: de patiënt in diepe slaap op de sofa. Bij neo-klassieke en moderne hypnotherapie wordt er vaak gewerkt met een minder diepe trance, waardoor de patiënt een actievere rol heeft.

Er is te weinig wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van hypnotherapie gedaan omdat men innerlijke cliëntervaringen niet als meetbare, objectieve criteria ziet voor onderzoek. Uit vele cliënten reacties blijkt hypnotherapie een duurzame, snelle en krachtig methodiek te zijn die blijvende resultaten heeft. Er is wel belangrijk onderzoek gedaan naar de effecten van hypnotherapie bij de behandeling van het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Vele maag-darm-lever artsen verwijzen patiënten die zij niet kunnen behandelen door naar de hypnotherapeut. Hierbij zijn er positieve effecten van hypnotherapie vastgesteld Wel verdient het aanbeveling de behandeling te laten uitvoeren door gespecialiseerde hypno-therapeuten die aangesloten zijn bij een erkende beroepsvereniging. (NBVH, NVPA etc)

Er zijn ook audio bestanden met zelfhypnose oefeningen die men thuis kan beluisteren. Het gaat hierbij vaak om ontspanning. Men moet zich wel bedenken dat echte psychische en emotionele problemen niet hiermee kunnen worden opgelost. Mensen met ernstige psychische klachten mogen niet zelf experimenteren met hypnotherapie zonder professionele begeleiding.