Hersenabces

Informatie over hersenabces

Hersenabces

Bij een abces is sprake van een ontsteking met een duidelijk begrensde ophoping van geïnfecteerd lichaamsvocht of pus. Deze etterige afscheiding is het gevolg van een infectie door bacteriën of andere micro-organismen. Een abces kan overal in het lichaam voorkomen en dus ook in de grote en kleine hersenen, dan wordt het een hersenabces genoemd. Een granuloom is een ontstoken gezwel met daarin afweercellen die bacteriën of vreemde lichamen kunnen verteren, de zogenaamde fagocyten. De oorzaak van een granuloom kan zowel infectieus als niet-infectieus van aard zijn. Granulomen voelen hard aan en zijn hardnekkig. Het abces of het granuloom kan druk uitoefenen op kwetsbaar hersenweefsel en bloedvaten in de hersenen blokkeren. Dit kan leiden tot afbraak en afsterven van meer cellen, waardoor ernstige hersenschade kan ontstaan. Een hersenabces is erg gevaarlijk en in Nederland betrekkelijk zeldzaam.

Oorzaak

Er zijn twee ontstaanswijzen van een hersenabces:

• Gevormd door directe groei vanuit de omgeving. Daarbij zijn drie oorzaken mogelijk:
  • Een oorontsteking of een ontsteking in de neusbijholten waarbij de infectie doorbreekt naar de hersenen en daar een abces vormt.
  • Een ontsteking rond een vreemd lichaam, zoals een kogel of een splinter. Vooral geven deze houtdelen nog wel eens aanleiding tot een abces.
  • Een zeldzame oorzaak is een aangeboren fistelgangetje van de huid dat via de verbinding naar de buitenwereld tot een hersenabces kan leiden.
• Gevormd door bacteriën die vanuit ontstekingshaarden elders in het lichaam worden aangevoerd, bijvoorbeeld vanuit een ontstoken gebit. Bij een hartafwijking waarbij het bloed vanuit de aders een directe verbinding heeft met de slagaders ontbreekt de filtering door de longen en kunnen bacteriën tot in de hersenen komen.

Symptomen

De verschijnselen van een hersenabces zijn dezelfde als die van een hersentumor of een ander ruimte innemend proces in de hersenen. Patiënten kunnen klachten ontwikkelen als:

• Hoofdpijn
• Misselijkheid en overgeven (braken)
• Duizeligheid
• stijve nek
• Neurologische uitvalsverschijnselen
• Epileptische aanvallen

Diagnose

Meestal zal als eerste een CT-scan worden gemaakt. Een abces is op een CT-scan te zien als een ringvormige structuur waarbij meestal rondom sprake is van hersenzwelling (oedeem). Hersentumoren kunnen er vrijwel hetzelfde uit zien, zodat soms de juiste diagnose pas bij operatie wordt gesteld. Dit geldt vooral als ontstekingsverschijnselen ontbreken waardoor van tevoren geen vermoeden bestaat van een hersenabces. Eventueel kan gekozen worden voor een MRI wanneer de CT-scan onvoldoende duidelijkheid biedt. Er kan ook sprake zijn van meer dan één hersenabces.

Behandeling

Een hersenabces is een aandoening die goed te behandelen is en waarbij vrijwel altijd volledige genezing optreedt. Behandeling kan bestaan uit de volgende methodes:

• Antibiotica: Behandeling met antibiotica bestaat uit het langdurig (minstens 6 weken) geven van antibiotica via een infuus. Deze vorm van behandeling is alleen mogelijk bij een vroeg opgespoord, beginnend abces en wanneer de veroorzakende bacterie bekend is. Ook zal behandeling met antibiotica alleen slagen als de antibiotica in het abces kunnen doordringen, dus wanneer het abces nog niet volledig is afgekapseld. Een bijkomend probleem is de zogenaamde bloed-hersen-barrière, een afscherming van de hersenen ten opzichte van de bloedbaan wat het doordringen van antibiotica in de hersenen belemmert.

• Stereotactisch: Via een gaatje in de schedel wordt het abces leeggemaakt door de pus er uit te zuigen en eventueel de holte nog te spoelen. Daarna zal een langdurige antibiotische behandeling plaatsvinden. Uit het verkregen materiaal kan worden vastgesteld om welke bacterie het gaat, zodat de antibiotica zeer gericht gegeven kunnen worden. De stereotactische behandeling zal vooral gekozen worden bij diep gelegen abcessen of wanneer sprake is van meerdere haarden.

• Operatief: Er wordt een luikje in de schedel gemaakt, waarna de abcesholte wordt geleegd en gespoeld. Een eventueel vreemd lichaam zal worden verwijderd en er kan een slangetje (drain) in de abcesholte worden achtergelaten. Ook hierna zal een langdurige antibiotische behandeling plaatsvinden.