Endometriose

Informatie over endometriose

Endometriose

Endometriose is een chronische ziekte waarbij endometrium ofwel baarmoederslijmvlies buiten de baarmoederholte zich hecht aan verschillende organen. Elke maand wordt voorafgaand aan de menstruatie het baarmoederslijmvlies onder invloed van hormonen dikker, als voorbereiding op de eventuele innesteling van een bevruchte eicel. Tijdens de menstruatie wordt het slijmvlies afgestoten, hetgeen gepaard gaat met een bloeding. In de baarmoeder is dit geen probleem, maar als er op andere plekken in het lichaam ook baarmoederslijmvlies zit, gaat dit ook dikker worden en vervolgens bloeden. Dit is bijna nooit levensbedreigend, maar kan wel veel klachten veroorzaken, met name pijnklachten. Endometriose zit voornamelijk in de buikholte. De meest voorkomende plekken zijn de eierstokken en het buikvlies van het kleine bekken. In de eierstokken kan het endometriumweefsel cysten vormen, die gevuld zijn met oud bloed wat een chocoladeachtig aspect geeft. Deze cysten heten 'endometriomen', maar worden ook vaak endometriosecysten of 'chocoladecysten' genoemd. Endometriose kan ook voorkomen in het myometrium (glad spierweefsel van de baarmoeder); dit wordt adenomyose uteri genoemd. In zeldzame gevallen komt het voor buiten de buikholte bijvoorbeeld in de borstkas (thorax-endometriose), dit kan een klaplong veroorzaken.

Ontstaanswijze

Schattingen van het aantal patiënten met Endometriose lopen uiteen, maar algemeen wordt 5-10% aangenomen bij vrouwen in de vruchtbare levensfase en 20-50% bij onvruchtbare vrouwen. Hoe endometriose ontstaat is niet precies bekend, maar er zijn een aantal mogelijke mechanismen:

• Retrograde menstruatie: tijdens de menstruatie verlaat het grootste gedeelte van het bloed met endometriumweefsel via de vagina het lichaam. Maar een klein gedeelte stroomt via de eileiders de buikholte in. In principe wordt dit door het lichaam opgeruimd, maar soms blijven er endometriumcellen in leven. Deze kunnen dan endometriosehaardjes vormen.
• Lymfogeen: mogelijk verspreiden endometriumcellen zich via de lymfevaten.
• Hematogeen: endometriose komt ook buiten de buikholte voor, bijvoorbeeld in de borstholte (thorax). De tot nu toe meest aangenomen verklaring hiervoor is dat endometriumcellen zich via de bloedbaan verplaatsen.
• Directe transplantatie: Bij operaties kunnen endometriumcellen via het instrumentarium in de wondranden terechtkomen, waardoor in het operatielitteken endometriose ontstaat.
• Metaplasie: Mogelijk zijn de cellen van het buikvlies in staat om te veranderen in endometriumcellen. Het is echter niet bekend wat voor prikkel de cellen hiertoe kan aanzetten.

Symptomen

Het meest voorkomende symptoom van endometriose is extreme menstruatiepijn. Toch zijn er een heleboel andere symptomen die hier ook bij kunnen horen, verschillend in ernst en hoeveelheid. Ook kan het zijn dat je als vrouw geen symptomen van endometriose ervaart, vaak wordt dit pas vastgesteld op het moment dat het niet lukt om zwanger te worden. Juist door de vele en verschillende symptomen is endometriose moeilijk te herkennen en duurt het soms jarenlang voordat de arts de juiste diagnose kan stellen. De meest voorkomende symptomen van endometriose zijn:

• Menstruatieproblemen;
• Chronische buikpijn;
• Pijnlijke geslachtsgemeenschap;
• Darm- en blaasproblemen tijdens de cyclus;
• Vermoeidheid;
• Onvruchtbaarheid.

• Bekken- en/of buikpijn (ook buiten de menstruatieperiode);
• Lage rugpijn;
• Pijn in de benen;
• Ovulatiepijn (= pijn bij de eisprong);
• Pijn tijdens inwendig onderzoek van de vagina en/of darm;
• Lusteloosheid;
• Depressie en/of prikkelbaarheid;
PreMenstrueel Syndroom (PMS);
• Gezwollen buik;
• Slapeloosheid.

Lichamelijk en aanvullend onderzoek

Bij het speculumonderzoek is soms een blauwig plekje in de vaginaplooi tussen de baarmoederhals en de endeldarm zichtbaar. Bij het vaginaal toucher kan de arts voelen dat de eierstokken gezwollen zijn als er endometriomen in zitten, of pijn bij het opdrukken van de baarmoeder. Endometriomen zijn bij echografie op het beeldscherm zichtbaar als ronde grijze structuren. Om definitief de diagnose 'endometriose' te kunnen stellen is een laparoscopie (kijkoperatie) nodig. In het bloed kan de tumormarker Ca-125 verhoogd zijn, terwijl er geen tumor aanwezig is.

Behandeling

• Medicamenteus, operatief of een combinatie hiervan:
• Pijnstillers, waaronder NSAID's (symptoombestrijding)
• anticonceptiepil (combinatiepil) zonder stopweek (legt de menstruatiecyclus 'plat')
• Progestageen-alleen anticonceptie: Mirena-spiraaltje, Provera, Depo-provera, Orgametril (moet ervoor zorgen dat er geen menstruatie optreedt, in veel gevallen ook geen eisprong)
• GnRH-agonisten (synthetisch GnRH-hormoon dat de patiënte in een tijdelijke kunstmatige menopauze brengt
• In een uitzonderlijk geval:danazol (hormoon met androgene (bij)werking, zorgt ervoor dat patiënte in een tijdelijke kunstmatige menopauze komt)
• Operatief: via een laparoscopie of laparotomie Hierbij kunnen verschillende technieken worden gebruikt waaronder coagulatie of laser-evaporisatie van de endometriosehaarden. Endometriose-cysten verdwijnen niet door medicatie, dus zullen in de regel operatief worden verwijderd.

Endometriose video's