Inhoud
Trichotillomanie, ook wel afgekort tot TTM, is een psychische aandoening die in het DSM-IV is ingedeeld bij de stoornissen in de impulsbeheersing. TTM is de drang om herhaaldelijk haren uit het lichaam te trekken, zowel hoofdhaar, wimpers en wenkbrauwen, baard, borst en andere delen van het lichaam. Dit kan leiden tot veel haarverlies en kale plekken, wat schaamte en/of frustratie kan opleveren. Sommige psychiaters zien trichotillomanie als een vorm van de obsessieve-compulsieve stoornis, terwijl anderen het niet als een aandoening zien, maar als een tamelijk onschuldige gedragsvorm, te vergelijken met nagelbijten.
Het woord Trichotillomanie komt uit de Griekse (thrix = haar, tillein = eruit trekken, mania = gestoord). Een Franse dermatoloog (Hallopeau) heeft in 1889 de naam bedacht. TTM komt zowel bij mannen als vrouwen voor, maar 70 tot 90% van de TTM patiënten is vrouw.
Een verschijnsel dat zich soms bij trichotillomanie voordoet is trichofagie, waarbij de persoon aan de haren zuigt of ze opeet.
Oorzaken
Er is geen duidelijke en vaststaande oorzaak voor trichotillomanie gevonden. Er zijn een aantal oorzaken aangedragen;
- 1. Neurobiologische oorzaakSerotonine is een neurotransmitter die voorkomt in onder andere de hersenen. In het gebied van de hersenen dat een grote invloed heeft op de emotionele en motorische processen bevindt zich in een normaal geval serotonine. Trichotillomanie zou volgens verschillende bronnen en onderzoeken zoals dat van Stein in 1999 en Audenaert in 2003, veroorzaakt worden door een tekort aan serotonine. De oorzaak van dat verschijnsel op zich is evenals onduidelijk en dus onbekend;
- De orbitofrontale cortex van een mens (deel van de hersenen) staat onder andere in voor vaardigheden als zelfbeheersing en beslissingsvermogen. Als de werking van de orbitofrontale cortex verstoord raakt, hebben we als gevolg problemen met zelfbeheersing. Bij mensen met trichotillomanie uit zich dit dus in herhaaldelijk ongewenst gedrag (haren uittrekken).
- 2.Psychoanalytische oorzaak; Een baby heeft behoefte aan voedsel, aandacht en aanrakingen. Door de vervulling van deze behoeften krijgt het kind een gevoel van veiligheid en geborgenheid. In deze periode wordt onder andere de impulsbeheersing en frustratietolerantie ontwikkeld en daarom is het belangrijk dat de behoeften van het kind worden vervuld. Als dit niet het geval is wordt de basis gelegd voor latere problemen. Op de leeftijd van ongeveer 2 jaar komt het kind in de anale fase waarin het zijn eigen willetje probeert op te dringen. Natuurlijk is er ook nog de wil van de ouders en zo komt het kind in een tweestrijd, die meestal leidt tot het toegeven aan de ouders. In gezinnen waar boosheid niet getolereerd wordt zal het kind zich inhouden ter wille van de ouders en zo heel wat frustraties opkroppen. Ze krijgen het onvermogen om hun boosheid uit te drukken en dus zetten ze het om in obsessies en compulsies;
- Mensen die onderzoek doen naar moeder-dochter-relaties hebben gezien dat vrouwen die aan trichotillomanie lijden vaak problemen hadden/hebben met hun moeder. De basis daarvoor ligt in de eerste levensjaren van de dochter daar waar de dochter afhankelijk is van de moeder. Later wordt hun relatie ambivalent, enerzijds zijn ze afhankelijk van elkaar en anderzijds heerst een vijandigheid omdat de een de ander nooit kan geven wat de ander wil. Door de steun die ze niet krijgt van haar moeder ontwikkeld ze agressieve gevoelens tegenover haar. Het haar kan hier symbool staan voor de moeder. De haren kunnen ook gewoon als troostmiddel voor de afwezigheid van haar moeder;
- Oorzaken vanuit de leertheorie; In de leertheorie stelt men dat het dwangmatig haar uittrekken een slechte gewoonte is die uitgelokt wordt door externe en interne stimuli/prikkels.
Overige mogelijke oorzaken:
- kinderziekte of verwonding.
- dood, ziekte of verwonding van een familielid.
- verhuizing.
- schoolproblemen.
- eerste menstruatie.
- echtscheiding van de ouders.
Diagnose
Bij de diagnose van Trichotillomanie gelden onderstaande criteria:
- Recidiverend uittrekken van de eigen haren, hetgeen leidt tot waarneembaar haarverlies;
- Een toenemend gevoel van spanning vlak voor het uittrekken van het haar of bij pogingen dit gedrag te weerstaan;
- Lust, bevrediging of opluchting bij het uittrekken van het haar.
- De stoornis is niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis en is niet het gevolg van een somatische aandoening.
- De stoornis veroorzaakt in significante mate lijden of geeft beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren.
Behandeling
Er zijn vele behandelingen mogelijk waarvan de één effectiever is dan de anderen. Medicatie is een van de behandelingen maar ook gedragstherapie kan als behandelingsmethode worden ingezet bij mensen die Trichotillomanie hebben.
Medicatie
- Clomipramine (een soort antidepressivum);
- Fluoxetine (ander woord voor fluoxetine is prozac);
- Stemmingsstabilatoren (bijv. Lithium);
- Neuroleptica die bepaalde psychische functies onderdrukken;
- Anxiolytica, die onrust en angst verminderen.
Gedragstherapie
De behandeling die gedragstherapie aanbied gaat uit van de leertheorie. Ze zien het uittrekken van de haren dus als een soort van (slechte) gewoonte.
- Bewustwordingstraining (het bewust laten worden van de persoon zijn gewoonten);
- Tegenrespons aanleren (een beweging, respons aanleren om de oude gewoonten af te leren);
- Ontspanningstraining (de aandrang om de gewoonten uit te voeren te doorbreken door aan iets anders te denken, door zich te ontspannen);
- Contingentie management (nieuwe gedrag in stand houden door het te belonen);
- Generalisatietraining (zichzelf onder controle houden in risicovolle situaties vb studeren en leren om te gaan met situaties waarin men haren kan verliezen);
