Inhoud

Bof (parotitis epidemica, ook wel dikoor genoemd) is een meestal onschuldige virale kinderziekte die wordt veroorzaakt door een paramyxovirus.

Kenmerken

De ziekte wordt overgedragen via de lucht of speeksel en heeft een incubatietijd van 14 tot 21 dagen. Klinisch is de parotitis met de zwelling van de grote speekselklier het meest in het oog springend. De wang kan hierdoor flink dik worden. Het is pijnlijk om te eten en om te slikken.

Tijdens de kindertijd is de infectie echter vaak subklinisch (30% van de kinderen heeft geen enkel symptoom) of is er slechts sprake van een bovenste luchtweginfectie. Deze kinderen zijn echter wel besmettelijk voor anderen.

Complicaties

De bof kan leiden tot de volgende complicaties:

Bij kinderen wordt meningitis in 0,4-1,0% van de gevallen gezien. De andere complicaties treden zelden op. De prognose van de complicaties is gunstig.

Onvruchtbaarheid
Wanneer iemand na de kindertijd de bof krijgt, heeft hij of zij een hogere kans op complicaties.

25% van de mannen die na de puberteit de bof krijgen, krijgt last van teelbalontsteking (orchitis). Hierbij kan er onvruchtbaarheid ontstaan, maar dit is uiterst zeldzaam, ook al omdat het doorgaans een eenzijdige orchitis betreft; bij een op de zes patiënten raken beide zaadleiders ontstoken en zelfs dan leidt het zelden tot steriliteit. In grote onderzoeken van steriele mannen komt bof ook nauwelijks als onderliggende oorzaak naar voren. Zowel bij artsen als publiek staat deze onterechte zorg toch vaak voorop en blijkt moeilijk te sussen.

Vaccinatie

De bof kwam veel als kinderziekte in Nederland voor totdat het BMR-vaccin (bof, mazelen en rodehond) werd geïntroduceerd (1987). Kinderen krijgen deze vaccinatie op de leeftijd van 14 maanden en van 9 jaar oud. In België wordt de eerste BMR gegeven met 14 maanden en de tweede BMR bij kinderen van 10-13 jaar. De tweede vaccinatie wordt gegeven om kinderen die de eerste keer niet zijn geweest een tweede mogelijkheid te geven, omdat bij een klein deel (ongeveer 15 procent) na 1 vaccinatie nog onvoldoende antilichamen worden aangemaakt en om de kans op een langere bescherming te vergroten. De vaccinatie geeft bij minder mensen een goede immuunrespons dan bij de natuurlijke bof-infectie maar het is meer dan voldoende om epidemieën te voorkomen met alle nadelen die daar bij horen.

Epidemie

In 2008 trad een bof-epidemie op in de Nederlandse Bijbelgordel, waar minder mensen gevaccineerd zijn tegen bof. Een deel van deze patiënten heeft wel beide vaccinaties tegen bof ontvangen, maar het vaccin biedt geen volledige bescherming. De omvang van de epidemie bleef onduidelijk, omdat artsen geen meldingsplicht hadden voor kinderen met de bof. Vanaf 1 december 2008 geldt in Nederland wel een meldplicht voor de bof. Dit houdt verband met de invoering van de nieuwe Wet publieke gezondheid op 1 december 2008.