Psychotherapie is een verzamelnaam van behandelmethoden voor mensen die geestelijk lijden of ernstige psychosociale problemen hebben. In psychotherapie staan gesprekken tussen de cliënt(en) en de deskundige hulpverlener, de psychotherapeut centraal.

Een psychotherapeut kan er op gericht zijn de cliënt te helpen bij het veranderen van een niet constructieve manieren van denken en gedrag. Klachtgerichte therapeuten zoals cognitief gedragstherapeuten richten zich vooral op deze aspecten. De psychotherapeut kan zich ook in de eerste plaats richten op het verhelderen en beter leren omgaan met pijnlijke emoties en gevoelens.

Persoonsgerichte therapeuten zoals cliëntgerichte- en psychoanalytisch georiënteerde therapeuten werken vanuit dit uitgangspunt. De relatie of systeemtherapie is een derde therapievorm. Hierbij wordt vooral gewerkt aan problemen binnen relaties zoals (echt)paren en gezinnen.

Erkende psychotherapeuten in Nederland staan ingeschreven in het door de overheid beheerde BIG-register, onderdeel van het Agentschap Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg.

Opleiding

Tot de opleiding tot psychotherapeut worden toegelaten degenen die artsexamen hebben gedaan, doctoraalexamen psychologie, pedagogische wetenschappen of gezondheidswetenschappen met als afstudeerrichting geestelijke gezondheidskunde. Deze opleiding duurt ongeveer vier jaar en omvat minimaal 400 uur theorie en 3600 uur praktijkervaring waarvan 150 uur supervisie; daarnaast zijn opleidelingen verplicht om zelf leertherapie te ondergaan als onderdeel van hun opleiding. Na de opleiding moet een psychotherapeut regelmatig aan cursussen en dergelijke meedoen om zijn registratie te blijven behouden.

Andere beroepsgroepen in de GGZ

Het beroep psychotherapeut onderscheidt zich van de andere beroepen in de psychologische hulpverlening: de gz psycholoog, de klinisch psycholoog en de cognitief gedragstherapeut VGCt. Combinaties zijn echter wel mogelijk. Daarnaast bestaan er nog enkele niet-academische vormen van psychologische hulpverlening, in de vorm van sociaal psychiatrisch verpleegkundigen (SPV), de maatschappelijk werker (MW) en de cognitief gedragstherapeutisch werker VGCt.

Een psychiater is een medisch specialist die psychotherapie beoefent, maar ook medicijnen mag voorschrijven. Dat mogen de psychotherapeuten die geen arts zijn niet.