Een niersteen is een kristal dat zich vormt in de urinewegen. Urine kan onder bepaalde omstandigheden (over)verzadigd zijn met bepaalde oplosbare stoffen, die daaruit soms neerslaan in de vorm van kristallen. Die kristallen kunnen soms groot genoeg worden om obstructies te vormen of andere klachten te veroorzaken in de urinewegen. Men spreekt dan van nierstenen, ureterstenen of blaasstenen, afhankelijk van waar de steen zich bevindt. Medische termen zijn nefrolithiasis (niersteen) of urolithiasis (urinewegsteen).

Symptomen

Als nierstenen losraken uit de nier en in de urineleider tussen de nier en de blaas terechtkomen, kunnen ze leiden tot (vaak zeer hevige) pijn, vaak van krampend karakter (koliekpijn), in de rug, de lendenen, de buik en de lies, afhankelijk van de plaats van de steen, ook vaak met uitstraling langs dit traject, omhoog of omlaag. Bij mannen treedt vaak ook uitstraling naar de penis of het scrotum op, bij vrouwen naar de grote schaamlippen. De patiënt rolt tijdens de koliek heen en weer in bed van de pijn, hij of zij heeft 'bewegingsdrang'. Er is bij niersteenkolieken bijna altijd ook bloed in de urine aantoonbaar (hematurie).

Als de steen eenmaal in de blaas is, gaat het uitplassen via de plasbuis vaak ongemerkt. De steen wordt vaak spontaan geloosd na een aantal uren of dagen. Gebeurt dat niet of treedt er langdurige stuwing of infectie op, dan zal er vaak moeten worden ingegrepen.

Behandeling

Als de steen te groot is om te worden uitgeplast, is behandeling met een niersteenvergruizer mogelijk. Hiermee worden de nierstenen met van buiten op het lichaam gerichte schokgolven in kleine stukjes gebroken. Hierna kunnen ze wel worden uitgeplast. Deze behandeling gebeurt meestal, met pijnstilling, poliklinisch in het ziekenhuis.

Een andere behandelmethode is een operatie door middel van een endoscopie. Daarbij wordt een dunne, buigzame buis via de urinebuis in de blaas gebracht en vandaar verder geleid naar de urineleider. Als de steen niet te groot is, kan hij met een haakje worden gegrepen en vervolgens worden afgevoerd. Soms moet de steen eerst met een boortje of een laser worden verpulverd.

Ook kan een niersteen worden verwijderd door via de huid een entree naar het nierbekken te maken waardoor de steen, al dan niet na het in kleine stukjes breken, kan worden verwijderd.

Bij hoge uitzondering is het nodig een niersteen met een buikoperatie te verwijderen.