Bij een abces is sprake van een ontsteking met een duidelijk begrensde ophoping van geïnfecteerd lichaamsvocht of pus. Deze etterige afscheiding is het gevolg van een infectie door bacteriën of andere micro-organismen. Een abces kan overal in het lichaam voorkomen en dus ook in de grote en kleine hersenen, dan wordt het een hersenabces genoemd.
Een granuloom is een ontstoken gezwel met daarin afweercellen die bacteriën of vreemde lichamen kunnen verteren, de zogenaamde fagocyten. De oorzaak van een granuloom kan zowel infectieus als niet-infectieus van aard zijn. Granulomen voelen hard aan en zijn hardnekkig.
Het abces of het granuloom kan druk uitoefenen op kwetsbaar hersenweefsel en bloedvaten in de hersenen blokkeren. Dit kan leiden tot afbraak en afsterven van meer cellen, waardoor ernstige hersenschade kan ontstaan. Een hersenabces is erg gevaarlijk en in Nederland betrekkelijk zeldzaam.
Er zijn twee ontstaanswijzen van een hersenabces:
De verschijnselen van een hersenabces zijn dezelfde als die van een hersentumor of een ander ruimte innemend proces in de hersenen. Patiënten kunnen klachten ontwikkelen als:
Wanneer een abces zich in de kleine hersenen bevindt zijn de symptomen dezelfde als die van een tumor in het achterste deel van de hersenen, namelijk hoofdpijn, misselijkheid en braken, duizeligheid, onzekerheid en het optreden van een waterhoofd (hydrocefalie). Er hoeft niet altijd sprake te zijn van koorts. Wel is vaak bij bloedonderzoek te zien dat sprake is van een ontsteking.
Meestal zal als eerste een CT-scan worden gemaakt. Een abces is op een CT-scan te zien als een ringvormige structuur waarbij meestal rondom sprake is van hersenzwelling (oedeem).
Hersentumoren kunnen er vrijwel hetzelfde uit zien, zodat soms de juiste diagnose pas bij operatie wordt gesteld. Dit geldt vooral als ontstekingsverschijnselen ontbreken waardoor van tevoren geen vermoeden bestaat van een hersenabces. Eventueel kan gekozen worden voor een MRI wanneer de CT-scan onvoldoende duidelijkheid biedt. Er kan ook sprake zijn van meer dan één hersenabces.
Een hersenabces is een aandoening die goed te behandelen is en waarbij vrijwel altijd volledige genezing optreedt. Behandeling kan bestaan uit de volgende methodes:
Welke behandeling plaatsvindt hangt af van een aantal factoren zoals de oorzaak van het abces, de grootte, de verschijnselen, de plaats en of er meerdere abcessen bestaan. Soms vindt een combinatie van bovengenoemde behandelingen plaats.
Complicaties
De complicaties zijn in grote lijnen dezelfde als die van iedere hersenoperatie en hangen af van de grootte en ligging van het abces. Een complicatie kan zijn dat het abces doorbreekt en de inhoud in de hersenkamers terechtkomt. Dan is sprake van een uitgebreide verspreiding van de ontsteking.
Recidief
Tenzij de onderliggende oorzaak blijft bestaan, komt een hersenabces niet meer terug. Het litteken dat na het abces overblijft geeft soms aanleiding tot epilepsie. dit is met medicijnen goed te behandelen is.