Beroepsziekte is de benaming voor een ziekte die direct te wijten is aan één of meer schadelijke factoren en invloeden van het werk of het arbeidsmilieu.

Voorbeelden van deze ziektes zijn pneumoconiose of stoflong bij mijnwerkers, asbestose en mesothelioom bij arbeiders uit de asbest-industrie, bepaalde vormen van kanker bij arbeiders uit de chemische industrie, de schildersziekte door het werken met vluchtige organische stoffen (V.O.S.) en besmettelijke ziektes zoals Hepatitis of hiv bij medewerkers in de gezondheidszorg na een prik- of snijongeluk.

Beroepsziekten komen zowel voort uit het gebruik van gevaarlijke stoffen op de werkvloer als in het geval van RSI, waarvan het bekendste voorbeeld de muisarm is.

Hoewel bij vele andere ziektes het verband met het beroep direct duidelijk is, mag niet altijd van een beroepsziekte worden gesproken. Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde 'managerziekte': nerveuze klachten in combinatie met lichamelijke aandoeningen.

Als gevolg van betere hygiëne en veiligheidseisen nemen beroepsziektes af. Een landelijk kenniscentrum in Nederland dat zich bezighoudt met beroepsziektes is het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Dit kenniscentrum is gevestigd in Amsterdam.

Juridische aspecten

Bij het optreden van een beroepsziekte treden vaak juridische kwesties op: wie is er aansprakelijk voor de ziektekosten, maar ook voor immateriële schade.

Wanneer de beroepsziekte is veroorzaakt door het blootstellen aan een gevaarlijke stof, dan is de werkgever aansprakelijk als bedrijfs- of beroepsmatige gebruiker van die stof op grond van artikel 175 van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek (art. 6:175 B.W.). Hierbij geldt een risicoaansprakelijkheid: de dader is ook aansprakelijk, als hij geen schuld heeft aan het ontstaan van de schade.

Dit is echter anders met de aansprakelijkheid die rechtstreeks voortvloeit uit het arbeidsrecht: daar geldt een schuldaansprakelijkheid, waarbij de werkgever pas aansprakelijk is als hij niet aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Dat wil zeggen, dat hij er niet alles aan heeft gedaan om zijn werknemer op een veilige werkplek te laten werken met de nodige veiligheidsmaatregelen. De aansprakelijkheid, die hier specifiek geldt in de arbeidsrelatie, is vastgelegd in artikel 658 van boek 7 van het Burgerlijk Wetboek (art. 7:658 B.W.).

Dergelijke claims van slachtoffers van beroepsziekten worden vaak behandeld door een letselschadeadvocaat, die zich op het medisch vlak laten adviseren door een medisch adviseur om te kunnen beoordelen of een claim kans van slagen heeft. Letselschadeadvocaat is een specialisatie binnen het beroep van advocaat.

Sinds 1 december 2007 komen zelfstandigen die asbestslachtoffer zijn, ook in aanmerking voor een schadevergoeding. De voorwaarde voor een financiële tegemoetkoming zijn: het slachtoffer moet minimaal tien jaren aaneengesloten in Nederland hebben gewoond in de periode dat de asbestbesmetting heeft plaatsgevonden. Verder moet deze besmetting de daadwerkelijke oorzaak zijn van de ziekte op het moment dat die wordt geconstateerd.