Astma is een chronische aandoening van de luchtwegen. Van tijd tot tijd, bij prikkelende stoffen of stoffen waarvoor de patiënt allergisch is, bij een verkoudheid of na een zware inspanning kan een astma-aanval optreden. Deze wordt gekenmerkt door ontsteking en vernauwing van de luchtwegen, waardoor ze prikkelbaarder worden, een vergrote productie van slijm, benauwdheid, hoesten, piepende ademhaling en kortademigheid. De ernst van de klachten kan per patiënt verschillen, variërend van licht tot levensbedreigend. Bij levensbedreigend gaat het om gevallen waarbij de de patiënt weinig tot geen lucht meer kan krijgen.

Feiten en cijfers

In ontwikkelde landen krijgt astma snel meer aandacht, omdat het aantal mensen met astma vanaf 1950 sterk is toegenomen. Inmiddels is deze toename gestabiliseerd en lijkt er een trend tot daling ingezet te zijn. Toch is het nu zo, dat in de grote steden één op de zes kinderen astma heeft.

Astma is één van de meest voorkomende chronische ziekten. Het aantal mensen met astma is tussen 1984 en 1997 sterk gestegen, vooral onder kinderen. De periode erna is het aantal ongeveer gelijk gebleven. Volgens het Nationaal Kompas van het RIVM zijn er in Nederland 519.800 mensen met astma. Het aantal kinderen met astma is 115.000 (de laatst bekende cijfers zijn uit 2003).

Oorzaken en erfelijkheid

Er is niet één oorzaak voor het ontwikkelen van astma. De aanleg voor astma is erfelijk. Wanneer één van de ouders astma of allergie heeft, dan heeft een kind 15,8% kans op het krijgen van astma of allergie. Wanneer beide ouders astma of allergie hebben, dan heeft een kind zelfs 28,6% kans op het krijgen van astma of allergie.

Bij een deel van de mensen met astma (ongeveer 10%) speelt langdurige blootstelling aan kleine stofdeeltjes tijdens het werk een rol. Dit heet beroepsastma.

De meeste mensen met astma zijn allergisch (70 tot 80%). Bij hen wordt de astma veroorzaakt door allergische prikkels die zij inademen. De reactie die dan volgt verloopt via antistoffen van het type IgE. In 20-30% van de gevallen is er geen onderliggende allergische reactie en spreekt men van "intrinsieke astma". Er is een verband gelegd tussen astma en zwaarlijvigheid.

De hygiënetheorie oppert dat het immuunsysteem bij de hygiënische westerse bevolking niet genoeg wordt blootgesteld aan allergenen. Het zou zich om deze reden richten op lichaamseigen stoffen of onschuldige pollen e.d. Deze theorie zou naast het erfelijke component een mogelijke verklaring kunnen zijn dat er binnen bepaalde families meer astma voorkomt.