Hart- en vaatziekten (HVZ) is de verzamelnaam voor aandoeningen die het hart en vaatstelsel aangaan.
Niet iedereen loopt evenveel kans op het krijgen van een hart-of vaatziekte. Er zijn een aantal risicofactoren bekend:

Hartziekten

Hartziekten zijn aandoeningen aan het hart. Hieronder worden een aantal hartziekten kort besproken.

Angina pectoris of hartkramp
Agina pectoris ontstaat als het hart te weinig zuurstof krijgt. Het is een onprettig of pijnlijk gevoel op de borst. Zie ook hartkramp.

Hartfalen
Bij hartfalen is de pompfunctie van het hart verminderd waardoor onvoldoende bloed wordt rondgepompt. Er zijn twee vormen van hartfalen. Bij de ene vorm trekt de hartspier niet hard genoeg samen en bij de andere vorm ontspant de hartspier zich niet genoeg. De oorzaken van hartfalen kunnen onder andere zijn: hartinfarct, hoge bloeddruk, hartklepaandoening, ritmestoornis of een hartspierziekte. Veel voorkomende klachten bij hartfalen zijn vermoeidheid, kortademigheid, opgezette benen en enkels, onrustig slapen en 's nachts vaak moeten plassen. Behandeling kan bestaan uit het toedienen van medicatie, cardiale resynchronisatietherapie (CRT) wat ervoor zorgt dat beide hartkamers weer tegelijk samentrekken of harttransplantatie. Via telemonitoring kan een patiënt op afstand worden gevolgd en begeleid.

Hartinfarct of hartaanval
Een hartinfarct ontstaat wanneer bloedstolsels in een kransslagader blijven steken. Als gevolg daarvan wordt de bloedtoevoer afgesloten. Zie ook hartaanval.

Hartklepaandoening
Bij een hartklepaandoening openen en sluiten de hartkleppen niet soepel. Voorbeelden van problemen die kunnen optreden zijn:

Hierdoor laat de hartklep minder bloed door of gaat de klep lekken. Een hartklepaandoening kan aangeboren zijn, kan voorkomen na ziekte en kan het gevolg zijn van slijtage of verkalking. Klachten die bij een hartklepaandoening kunnen voorkomen zijn kortademigheid, opgezette benen of voeten, pijn op de borst, onregelmatige hartslag, vermoeidheid en duizeligheid bij inspanning. Behandeling is niet altijd nodig, maar soms is het nodig medicijnen te gebruiken, een vernauwde klep op te rekken met een ballon (ballondilatatie of hartkatheterisatie) of een hartklepoperatie uit te voeren waarbij de hartklep wordt gerepareerd of vervangen.
In de laatste 10 jaar is de zogenaamde transcatheter vervanging of reparatie van de aorta- en mitralisklep steeds meer in zwang gekomen.
Deze procedures vereisen geen chirurgische benadering, maar worden momenteel nog enkel uitgevoerd bij mensen met ernstige hartklepafwijkigen die niet in aanmerking komen voor de reguliere chirurgie.
Het is evenwel de verwachting dat deze (non-chirurgische) ingrepen in de toekomst bij veel meer mensen zullen worden toegepast.
Zie ook hartklepafwijking.

Hartritmestoornissen
Bij een ritmestoornis slaat het hart te snel of onregelmatig. Zie ook hartritmestoornis.

Cardiomyopathie of hartspierziekte
Cardiomyopathie is een ziekte van de hartspier zelf waarbij de hartspier niet goed samentrekt en/of niet goed ontspant. Hierdoor wordt het bloed minder goed rondgepompt. Zie ook hartspierziekte.

Ontsteking hart
Er zijn drie vormen van ontstekingen aan het hart. Zie ook hartontsteking.

Vaatziekten

Hieronder worden kort enkele ziekten en problemen beschreven die te maken hebben met de vaten.

Atherosclerose, atheromatose of aderverkalking
Atherosclerose is een langzaam voortschrijdende chronische ziekte waarbij vetachtige stoffen in de wand van slagaders worden afgezet. Er is sprake van aderverkalking dat wordt veroorzaakt door een atheroomplaat. Doordat de vaatwand steeds dikker wordt, raken de slagaders langzaam vernauwd en wordt de doorstroming gehinderd. In het begin hebben mensen geen klachten, maar na verloop van tijd kan het leiden tot bijvoorbeeld pijn op de borst, een hartinfarct of een beroerte. Behandeling kan bestaan uit het voorschrijven van medicijnen zoals zoals bloeddrukverlagers, cholesterolverlagers en stollingwerende medicijnen. Wanneer dit niet afdoende helpt kan een arts een vernauwing in de kransslagader verhelpen door te dotteren. Bij het dotteren wordt met een ballonnetje een verstopte slagader opgerekt. Wanneer de kransslagaders op veel plaatsen vernauwd zijn dan kan een bypassoperatie nodig zijn. Zie ook atherosclerose.

Arteriosclerose
Arteriosclerose wordt vaak verward met atherosclerose, dit zijn echter twee verschillende dingen. Arteriosclerose is een slagaderverharding, dit betekent dat de slagaders minder flexibel worden. Hierdoor vermindert de elasticiteit. Arteriosclerose is een gevolg van een langdurige hoge bloeddruk. Calciumafzetting in de vaatwand draagt bij tot de vernauwing en verharding van de slagader. Arteriosclerose komt meestal eerst voor in het been en de voet. Het risico op arteriosclerose neemt toe wanneer de LDL cholesterol waarde te groot is, bij roken, bij het mannelijke geslacht, bij ouderen en wanneer iemand weinig lichaamsbeweging heeft.

Trombose
Trombose is een bloedstolsel waardoor het bloedvat (een ader of een slagader) ter plaatse of verderop in de bloedsomloop, geheel of ten dele wordt afgesloten.
Zie ook trombose.

Embolie
Een embolie is de afsluiting van een slagader of een ader, door wat voor materiaal dan ook. Achter de embolie ontstaat acute ischemie (zuurstoftekort) of bij langere afsluiting infarcering (plaatselijke afsterving van weefsel). Wanneer dit in de longen gebeurt, spreekt men van een longembolie. Zie ook longembolie.

Bloeding
Een bloeding ontstaat door een verwonding. Onder normale omstandigheden wordt de bloeding door het lichaam zelf gestopt. Zie ook bloeding of inwendige bloeding.

Ziekte van Raynaud
Bij de ziekte van Raynaud verkrampen de kleine slagaders tijdelijk waardoor de toevoer aan bloed naar de weefsels afneemt. Men spreekt van de ziekte van Raynaud wanneer het syndroom van Raynaud zich regelmatig voordoet in combinatie met andere ziekte verschijnselen. Zie ook syndroom van Raynaud of ziekte van Raynaud.

Spatader
Spataders of spataderen zijn ontsierende en soms pijnlijke verwijdingen van aderen, bijvoorbeeld in de benen die onder andere ontstaan door vaak en langdurig stilstaan. Zie ook spatader.

Flebitis of aderontsteking
Bloedklonters kunnen een ontstekingsreactie veroorzaken in het lichaam waarbij een ader wordt aangetast. Oorzaken kunnen zijn spataderen, obesitas, bedlegerigheid, operatie of zwangerschap. Alle oorzaken hebben met elkaar gemeen dat ze een grote druk geven op de aders in het been. Hierdoor raakt de bloeddoorstroming vertraagd of verstoord. Symptomen die hierbij voorkomen zijn ontstekingssymptomen zoals zwelling, roodheid, pijn, warm aanvoelende huid, hard aanvoelende ader, soms vochtophoping of koorts. Een oppervlakkige aderontsteking gaat vaak binnen enkele dagen of weken vanzelf over. Soms worden ontstekingsremmende medicijnen of antibiotica voorgeschreven.

Aneurysma
Een aneurysma is een verwijding in een deel van het vaatstelsel. Het kan zich zowel in een slagader als in het hart bevinden. Zie ook aneurysma.

Vernauwing van de halsslagader
Als gevolg van slagaderverkalking kan de halsslagader vernauwd raken. Daar merkt iemand niks van tot een gevormd bloedstolsel losschiet en in een van de aders in de hersenen vastloopt. Er is dan sprake van een TIA of herseninfarct. Zie ook herseninfarct.

Vernauwing in de beenslagaders of etalagebenen
Etalagebenen ontstaan door slagaderverkalking. Het gevolg is vernauwingen of verstoppingen in de slagaders van de benen. Zie ook etalagebenen.